راهکار تاب‌آوری اقتصادی

تهران بهشت: اقتصاد مقاومتی بارها در بیانات مقام معظم رهبری مطرح شده و در سالهای گذشته تحت عناوین مختلفی همچون جهاد اقتصادی، حمایت از تولید ملی، کار و سرمایه ایرانی، از سوی ایشان مورد تاکید قرار گرفته است که این امر نشان از پیش بینی دقیق شرایط کنونی از سوی ایشان دارد. مقام معظم رهبری نکاتی را برای سوق دادن مدیران کشور به سوی یک اقتصاد خود بسنده و متکی به توان داخلی در راستای کاهش و قطع وابستگی های خارجی در سال های اخیر مطرح نموده اند که از جمله آنها تاکید بلیغ ایشان بر کاهش اتکای بودجه عمومی بر درآمدهای نفتی، شفاف سازی سیاستهای تشکیل صندوق توسعه ملی و اختصاص بخشی از منابع آن به حمایت از فعالیت های اقتصادی زاینده و مولد بوده که همه و همه نشان از تدبیر مقام معظم رهبری برای اصلاح رویکردهای مدیریتی، اجرایی و اقتصادی کشور است، تا بتوانیم امروز در مقابل دشمنان مقاومت کنیم.

از جمله رویکردهای تزریق شده از مفهوم اقتصاد مقاومتی می توان به جهادی بودن، انعطاف پذیری، فرصت ساز بودن، مولد بودن، درون زایی، پیشرو بودن و برون گرایی اشاره کرد که جاری سازی این رویکردها در سطوح مختلف مدیریت اجرایی و اقتصادی کشور قطعا" می تواند موجبات شکوفایی اقتصاد کشور را در پی داشته باشد.

اما برای تبیین و فهم اقتصاد مقاومتی ذکر چند نکته مهم لازمست. اولا" مفهوم مقاوم بودن یک مفهوم طیفی بوده و مفهومی مطلق و دارای اندازه ای مشخص نیست. ثانیا" اقتصاد مقاومتی قبل از دین و نقل، یک مفهوم عقلی است. شاهد بر این مدعا این است که در هر جای دنیا اصل بر استحکام، مقاومت و قوام است و این یک اصل عقلی ست و لذا استفاده از تجربیات سایر کشورها جهت مقاوم سازی بافتهای اقتصادی کشور را لازم می نماید. ثالثا" اقتصاد مقاومتی یک فرهنگ است و یک بنیان و یک نسخه کوتاه مدت و گذرای ایدئولوژیک و سیاسی نیست، بلکه می بایست در لایه های تصمیم ساز و تصمیم گیری کشور تنیده شده و به عنوان یک راهبرد اقتصادی متناظر با مفهوم "تاب آوری اقتصادی" در ادبیات متعارف مسیر پر پیچ و خم تعالی کشور را پشتیبانی نماید.

اما این راهبرد چگونه در سیاستگذاری ها و تصمیم گیری های مدیریتی، اجرایی و اقتصادی کشور جاری سازی می گردد؟ برای جاری سازی این راهبرد می بایست مولفه های کلیدی استخراج شده از متن و بندهای سیاستهای کلی ابلاغی اقتصاد مقاومتی را مد نظر قرار داد که با بررسی مطالعات و پژوهش های مختلفی که در کشور در این زمینه انجام پذیرفته است، تعدادی مولفه کلیدی به شرح ذیل برای جاری سازی اقتصاد مقاومتی قابل احصا خواهد بود که با ضرب این مولفه ها در رویکردهای اشاره شده در بالا به تعداد زیادی از برنامه های و اقدامات متناظر با سیاستهای اصلی خواهیم رسید که هر یک از آنها می تواند سرلوحه تغییر نگرشها و برنامه ریزی ها برای مدیران و کارشناسان کشور باشد.

از جمله مولفه های استخراج شده از متن و بندهای سیاستهای اقتصاد مقاومتی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

توسعه کارآفرینی و مشارکت عمومی، اقتصاد دانش بنیان، رشد و بهره وری و استفاده از مزیت جغرافیایی مناطق، استفاده از ظرفیت هدفمندسازی یارانه ها، سهم بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف، تولید داخلی کالاهای اساسی، تامین امنیت غذا و دارو، مدیریت و اصلاح الگوی مصرف، اصلاح و تقویت نظام مالی، حمایت از صادرات کالاها و خدمات، توسعه مناطق آزاد و ویژه تجاری، استفاده از ظرفیتهای دیپلماسی اقتصادی، مقابله با ضربه پذیری درآمدهای گاز و نفت، گسترش ذخایر راهبردی و استفاده از ظرفیت میادین مشترک نفتی، افزایش ارزش افزوده در حوزه صنعت نفت، گاز، پتروشیمی و برق، صرفه جویی در هزینه های عمومی کشور، اصلاح نظام درآمدی دولت (مالیات)، کاهش وابستگی بودجه به نفت، مبارزه با مفاسد اقتصادی، تبیین و گفتمان سازی ابعاد مختلف اقتصاد مقاومتی، روزآمدسازی شیوه های نظارت بر بازار ارز، افزایش پوشش استاندارد.

لذا برای مثال هرگونه اشتغالزایی و کارآفرینی (مولفه اول) از نظر اقتصاد مقاومتی، به عنوان ارزش تلقی نمی گردد بلکه اشتغالزایی مد نظر است که رویکردهای ۷ گانه اقتصاد مقاومتی اعم از جهادی بودن، انعطاف پذیری، فرصت ساز بودن، مولد بودن، درون زایی، پیشرو بودن و برون گرایی در آن لحاظ شده باشد و الا تفاوتی با کارآفرینی به معنای آنچه در علوم رایج و متعارف مطرح می شود، نخواهد داشت و اینجاست که اقتصاد مقاومتی و مولفه های آن از اقتصاد به معنای عام آن جدا و متمایز می گردد.

به جرات می‌توان گفت تحقق اقتصاد مقاومتی پس از انقلاب اسلامی و علی الخصوص پس از جنگ تحمیلی در لایه های زیرین اقتصادی کشور آغاز شده است، چرا که با پیروزی انقلاب اسلامی و خروج صاحبان تکنولوژی و پیمانکاران از صنایع بزرگ و ملی و از سوی دیگر وقوع جنگ تحمیلی، علی رغم همه سختی ها و موانع پیش رو، مردان و زنان این مرز و بوم با پشتکار و تلاش فراوان چراغ تولید و توسعه را در صنایع راهبردی کشور روشن نگه داشتند و امروز نیز در راسـتای کاهش ریسکهای ناشی از بدعهدی ها و تحریمهای خارجی، صنایع کشور می توانند بـا تکیه با رویکردها و مولفه های اقتصاد مقاومتی در مسـیر رشـدی پایدار و مقاوم در برابر بحران‌های احتمالی حرکت کنند.

امیدواریم طی آنچه از سیاستهای اقتصاد مقاومتی نیز برآمده است گفتمان سازی در این حوزه از سوی نخبگان کشور بیش از پیش در دستور کار قرار گرفته و با تبیین و تسری و جاری سازی دقیق سیاستهای اقتصاد مقاومتی، ارتقاء بهره وری از ظرفیتهای عظیم خدادادی به این مرز و بوم را شاهد باشیم./ فارس

یادداشت- محمد صابر شاهنوش